ادم

وإذ قال ربك للملائكة إني جاعل في الأرض خليفة قالوا أتجعل فيها من يفسد فيها ويسفك الدماء ونحن نسبح بحمدك ونقدس لك قال إني أعلم ما لا تعلمون

برداشت از آیه :پروردگارِ مهرپرور آن دانایِ کلّ، انسان را با آنکه نفسِ بدکنش او ستمکار بود به سانِ خود در زمین گماشت و کارگزارانِ هستی را در خدمتِ او نهاد.

روشنگری:پروردگار مهرپرور از آیه 30 تا آیه 34 سوره بقره، آیه 70 الاسراء، آیه 14 مؤمنون، آیه 72 ص، آیه 30 روم، آیه 72 احزاب، آیه 39 نجم، آیات 14 و 15 قیامت، آیه 6 انشقاق، آیه 8 شمس، آیه 4و5 تین، آیات 6،7،8 زلزله و آیه 6 عادیات، رتبه‌ها و امتیازات اعطایی به انسان را نام می‌برد:
1- انسان را جانشین خود بر روی زمین معرفی می‌کند.
2- فرشتگان را از شناخت کامل انسان عاجز قلمداد می‌کند.
3- با آموزش اسماء، دانایی انسان را به کمال می‌رساند.
4- افزونی دانایی انسان را نسبت به فرشتگان به نمایش می‌گذارد.
5- فرمود تا فرشتگان انسان را ستایش نموده و در خدمت او قرارگیرند.
6- فرمود فرزندان آدم را گرامی داشته و بر بسیاری برتری بخشیده.
7- پروردگار مهرپرور خشکی و دریا را تحت سلطه فرزندان آدم قرار داد و چیزهای پاکیزه را روزی او نمود.
8- پروردگار بخاطر کمال خلقت انسان برخود درود و آفرین می‌گوید.
9- پروردگار پس از آفرینش اولیه انسان از روح خود در انسان می‌دمد.
10- پروردگار انسان را بر سرشتِ مهرِ خویش آفریده است.
11- انسان کوچک اندام چه شجاع و پرتوان است، او اراده و سرشتِ الهی را که عظمت کهکشان‌ها در برابرش ناچیز است را با خود دارد.
12- فرمود انسان هرچه را بخواهد از راه تلاش به‌دست آورد.
13- فرمود انسان بر درون خود آگاه است.
14- فرمود انسان حتی آنگاه که بهانه می‌تراشد، بر درون خود آگاه است.
15- فرمود اگرچه با رنج و تلاش فراوان، لیکن انسان به پروردگارش خواهد رسید.
16- اختیار بدکاری و نیکوکاری در وجود انسان بنا نهاده شده است.
17- آفرینش انسان نیکو ترین مرتبه از آفرینش هستی است.
18- اما همین انسان نیکوترین مرتبه، به پست ترین مرتبه‌ی آفرینش نیز فرو می‌افتد.
19- در روز رستاخیز هر کس به اندازه وزن ذره ای نیکی کرده آن را خواهد دید ، و هرکس به اندازه وزن ذره ای بدی نموده آن را خواهد دید.
20- و با این همه انسان در برابر پروردگارش ناسپاس است

وعلم آدم الأسماء كلها ثم عرضهم على الملائكة فقال أنبئوني بأسماء هؤلاء إن كنتم صادقين

برداشت از آیه :و پروردگار مهرپرور همه دانش‌های هستی را در انسان نهاد و دیگر هیچ موجودی در هستی به‌اندازه او دانا نبود.

روشنگری:به روشنگری آیه 30 رجوع شود.
ملائکه = فرشتگان = کارگزاران هستی.

قالوا سبحانك لا علم لنا إلا ما علمتنا إنك أنت العليم الحكيم

برداشت از آیه :پروردگارِ پاک، دانا و فرزانه در سرشتِ انسان دانشی نهاد که همه‌ی هستی از آن بی‌بهره اند.

روشنگری:به روشنگری آیه 30 رجوع شود.

قال يا آدم أنبئهم بأسمائهم فلما أنبأهم بأسمائهم قال ألم أقل لكم إني أعلم غيب السماوات والأرض وأعلم ما تبدون وما كنتم تكتمون

برداشت از آیه :و انسانِ نابِ برخوردار از سرشتِ الهی و سرشار از داناییِ پروردگار مهرپرور از پدیده‌های آشکار و پنهان هستی آگاه است.

وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس أبى واستكبر وكان من الكافرين

برداشت از آیه :و آنگاه که پروردگارِ مهرپرور نیروهای هستی را برای مهربانی در وجود انسان گمارد، نفسِ بد‌کنشِ انسان خودخواهی و ستم پیشه‌ کرد.

روشنگری:- ملائکه = با دمیده شدن روح پروردگار مهرپرور انسان صاحب سرشتِ مهربان الهی و جانشین پروردگارش گردید، و از خدمت فرشتگان توانا گردید.
- ابلیس نفسِ بدکنش انسان
- کافر دارای دو مفهوم ناباورمند به پروردگار و ستمکار (ستم به خود یا دیگران)است.

وقلنا يا آدم اسكن أنت وزوجك الجنة وكلا منها رغدا حيث شئتما ولا تقربا هذه الشجرة فتكونا من الظالمين

برداشت از آیه :انسان‌ها اعم از زن یا مرد در زمین پر نعمت و زیبا جای گرفتند و میثاق آنها با پروردگارشان مهربانی و دوری از نفسِ بدکنش و ستمکار بود.

روشنگری:- انسان در ازل و در مراحل تکوین از مهربانی در سرشت خود سرشار گردید. آیه 172 سوره اعراف.
- شیطان، نمادِ نفسِ بدکنشِ انسان است. به واژه شیطان رجوع شود.
- درخت، نماد اراده و اختیار انسان در پیروی از نفسِ بدکنش است. به واژه امر رجوع شود.

فأزلهما الشيطان عنها فأخرجهما مما كانا فيه وقلنا اهبطوا بعضكم لبعض عدو ولكم في الأرض مستقر ومتاع إلى حين

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش تا گاهِ رستاخیز می‌جنبد و انسان را از باغِ مهربانی به گردابِ ستم و تبعیض فرو‌می‌کشد و با دشمنی می‌آلاید و از آشتی دور می‌کند.

روشنگری:- انسان با سرشتِ الهی و صاحب اراده و اختیار آفریده شد و نفسِ او تحت نام شیطان و ابلیس خودخواهی و ستم را به او القا می‌کند.
- جهان پر از نعمت است و انسان با خودخواهی به دیگران ستم می‌کند و فقر و دشمنی را می‌پراکند.
- برای روشنگری بیشتر به واژه نامه‌ی مفهومیِ قرآن و به واژگان: شیطان، ابلیس، جن، ملائکه، روح، وحی، امر و نفخ، رجوع شود.

فتلقى آدم من ربه كلمات فتاب عليه إنه هو التواب الرحيم

برداشت از آیه :انسان آنگاه که سرشتِ الهیِ خود را اراده می‌کند، از ستم پشیمان و با نیکی بدی‌های خود را می‌پوشاند.

قلنا اهبطوا منها جميعا فإما يأتينكم مني هدى فمن تبع هداي فلا خوف عليهم ولا هم يحزنون

برداشت از آیه :انسان با پیروی از نفسِ بدکنش خود را به دوزخ می‌افکند، اما اگر پشیمان گشته و به سرشتِ الهیِ خویش بازگردد، نگرانی و اندوه او از میان می‌رود.

إن مثل عيسى عند الله كمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له كن فيكون

برداشت از آیه :داستان زادن عیسی مشابه داستان آفرینش انسان است ولی با اراده و سرشتِ الهیِ مریم اتفاق می‌افتد.

ولقد خلقناكم ثم صورناكم ثم قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس لم يكن من الساجدين

برداشت از آیه :پروردگار مهرپرور آنگاه که انسان را برای جانشینی‌ی خود آفرید و نیروهای هستی را در خدمت او نهاد، نفسِ بدکنشِ انسان با خودپسندی ستم آغازید.

روشنگری:به گفتگوی ابلیس و انسان در آیه 22 سوره ابراهیم توجه شود:
وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۲۲﴾

قال ما منعك ألا تسجد إذ أمرتك قال أنا خير منه خلقتني من نار وخلقته من طين

برداشت از آیه :خودخواهی و خودپرستی از دستاویزهای نفسِ‌بدکنش برای پیروی نکردن از سرشتِ الهی هستند.

روشنگری:در آفرینش انسان آنگاه که روح پروردگار مهرپرور در انسان دمیده شد و انسان به جایگاه جانشینی پروردگار مهرپرور رسید و فرشتگان به خدمت انسان در آمدند، نفسِ بدکنشِ انسان مهربانی را برنتابید و ستمکار گردید. انسان با خوبی و مهربانی به راه و سرشت پروردگار مهرپرور می‌رود و با بدی و ستمکاری از نفس بدکنش پیروی میکند.

ويا آدم اسكن أنت وزوجك الجنة فكلا من حيث شئتما ولا تقربا هذه الشجرة فتكونا من الظالمين

برداشت از آیه :ای انسان‌ها در این جهانِ زیبا زندگی‌ و برخوردار شوید، ولی از وسوسه‌ی نفسِ بدکنش بپرهیزید تا ستمکار نشوید.

روشنگری:در داستان آدم و حوا هوای نفس آنان یا شیطان به طمع پادشاهی و حیات جاوید آن دو را فریب داد تا از راه مهر پروردگار مهرپرور دور شدند.

فوسوس لهما الشيطان ليبدي لهما ما ووري عنهما من سوآتهما وقال ما نهاكما ربكما عن هذه الشجرة إلا أن تكونا ملكين أو تكونا من الخالدين

برداشت از آیه :آنانکه ندایِ سرشتِ خود را نشنیده و به طمع پادشاهی و عمر جاوید فریبِ نفسِ بدکنش را می‌خورند شرمسار می‌شوند.

روشنگری: 1- فرشته شدن یک آرزوی حاصل است زیرا فرشتگان آدم را سجده کرده اند.
2- به آیه 120 طه که پادشاه در آن تصریح گردیده است رجوع شود.

فوسوس لهما الشیطان: آدم ندای سرشت خود را ناشنیده می گیرد و راه نفس یا ابلیس را بر می گزیند.
این آیه و آیات مشابه اشاره به اختیار انسان دارد زیرا او می تواند ندای سرشت خود یا فرمان پروردگار را با وسوسه نفس نادیده انگاشته و بر خلاف آن عمل نماید.
لیبدی لهما ما ووری عنهما سواتهما: آشکار شدن عورت یا شرمگاه کنایه از رسوایی کردار بد و شرمساری حاصل از آن است.

فدلاهما بغرور فلما ذاقا الشجرة بدت لهما سوآتهما وطفقا يخصفان عليهما من ورق الجنة وناداهما ربهما ألم أنهكما عن تلكما الشجرة وأقل لكما إن الشيطان لكما عدو مبين

برداشت از آیه :با آنکه سرشتِ الهیِ انسان بسوی مهرِ پروردگار رهنمون است ولی انسان فریفته‌ی وسوسه‌های نفسِ بدکنش می‌شود و آنگاه که بی‌چاره گردد چاره‌جویی کند.

قالا ربنا ظلمنا أنفسنا وإن لم تغفر لنا وترحمنا لنكونن من الخاسرين

برداشت از آیه :مرد و زن چون به سرشتِ الهیِ خویش بازگردند، از ستم پشیمان و ستم‌ها را با نیکوکاری بپوشانند.

روشنگری:ظلم: پیروی نکردن از سرشتِ الهي ستم به خود انسان است.

قال اهبطوا بعضكم لبعض عدو ولكم في الأرض مستقر ومتاع إلى حين

برداشت از آیه :ای انسان‌ها از نفسِ بد‌کنش و دشمنی با یکدیگر بپرهیزید و تا روز رستاخیز با مهربانی زندگی و از آن برخوردار شوید.

قال فيها تحيون وفيها تموتون ومنها تخرجون

برداشت از آیه :مرگ پایانِ زندگیِ این جهان و رستاخیز آغازِ زندگیِ جاویدانِ انسان است.

يا بني آدم قد أنزلنا عليكم لباسا يواري سوآتكم وريشا ولباس التقوى ذلك خير ذلك من آيات الله لعلهم يذكرون

برداشت از آیه :انسان بداند که سرشت او از نیکی است و نیکوکاری چون پوشاکی زیبا او را از شرمگین شدن در امان می‌دارد.

روشنگری:فراز اول آیه تا کلمه سواتکم است؛ فراز دوم از و ریشا تا ذلک خیر است، و فراز سوم آیه ذلک من آیات الله الی آخر.
و ریشا و لباس التقوی یک معنی و تاکید بر مهربانی و نیکوکاری است.
لباس در آیه 26 و آیه 27 سوره اعراف معنی تن پوش ندارد بلکه در مجاز بکار رفته در آیه 26 به معنی پوششی برای مهربانی است و در آیه 27 پوششی برای بدی است.
تقوی=نیکوکاری
ریش= حال کسی را نیکو کردن- دادن مال به کسی
نیکی و مهربانی پوشش خطا= آمرزش و بخشش غفران

يا بني آدم لا يفتننكم الشيطان كما أخرج أبويكم من الجنة ينزع عنهما لباسهما ليريهما سوآتهما إنه يراكم هو وقبيله من حيث لا ترونهم إنا جعلنا الشياطين أولياء للذين لا يؤمنون

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش همواره و در نهان، انسان را از نیکی و مهربانی دور و بسوی ستم و دشمنی فریب می‌دهد و بر ناباورمندان سروری دارد.

روشنگری:ینزع عنهما لباسهما لیرهما سواتهما: اگر نیکی را رها کنید، بدی جایگزین آن می گردد.
در آیه 22 اعراف عورت ها اگر به معنی ظاهری گرفته شود فاقد پوشش است، اما دیده نمی شوند اما در آیه 27 صحبت از لباس و پوشاک است که این تناقض ظاهری است و لباس همان نیکی است که عورت یعنی بدی را می پوشاند.(ان الحسنات یذهبن السیئات)
الشیطان:کنایه به نفس انسانها که القای وحی و شبهه می کند اما انسان در پذیرش یا عدم پذیرش آن مختار است.

وإذ أخذ ربك من بني آدم من ظهورهم ذريتهم وأشهدهم على أنفسهم ألست بربكم قالوا بلى شهدنا أن تقولوا يوم القيامة إنا كنا عن هذا غافلين

برداشت از آیه :سرشتِ مهربانِ انسان گواهی می‌دهد که پروردگار مهرپرور آفریدگار اوست و در رستاخیز دستاویزی برای ستم‌های خود ندارد.

روشنگری:ان تقولوا يوم القيامة انا كنا عن هذا غافلين = زیرا انسان بر نفس خودش بصیرت دارد.

هو الذي خلقكم من نفس واحدة وجعل منها زوجها ليسكن إليها فلما تغشاها حملت حملا خفيفا فمرت به فلما أثقلت دعوا الله ربهما لئن آتيتنا صالحا لنكونن من الشاكرين

برداشت از آیه :سرشتِ الهی برتر از نفسِ بدکنش است، زن و مرد از یک گوهر آفریده شدند تا با مهربانی زندگی و آمیزش کنند، افسوس انسان در ناتوانی باورمند و نیایشگر و در توانایی همتاآور و ناسپاس است.

روشنگری:برداشت مفهومی آیات 189 و 190با یکدیگر تلفیق گردیده است.

وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس قال أأسجد لمن خلقت طينا

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش انسان را از سرشتِ مهربان و جانشینی‌ی پروردگار ناکام می‌کند.

قال أرأيتك هذا الذي كرمت علي لئن أخرتن إلى يوم القيامة لأحتنكن ذريته إلا قليلا

برداشت از آیه :با وجودِ سرشتِ الهی و امکانِ جانشینیِ پروردگارِ مهرپرور، بیشتر انسان‌هایِ خودخواه راهِ نفسِ بدکنش را برمی‌گزینند.

روشنگری:سرشتِ مهربان، امکانِ جانشینی‌ی پروردگار، وجود خرد و اراده و... در انسان از کرامت های پروردگار مهرپرور به انسان است.

ولقد كرمنا بني آدم وحملناهم في البر والبحر ورزقناهم من الطيبات وفضلناهم على كثير ممن خلقنا تفضيلا

برداشت از آیه :و انسان که از خشکی و دریا برخوردار است، آشکارا با سرشتِ مهربانِ خود بر بسیاری از آفریدگان برتری دارد.

روشنگری:پروردگار مهرپرور از آیه 31 تا آیه 34 سوره بقره، آیه 70 الاسراء، آیه 14 سوره المؤمنون، آیه 72 سوره ص، آیه 30 سوره الروم، آیه 72 احزاب، آیه 39 نجم، آیات 14 و 15 قیامت، آیه 6 انشقاق، آیه 8 شمس، آیه 4و5 تین، آیات 6،7،8 زلزله، آیه 6 عادیات، رتبه های اعطایی به انسان را نام می برد:
1- انسان را جانشین خود بر روی زمین معرفی می کند.
2- فرشتگان را از شناخت کامل انسان عاجز قلمداد می کند.
3- با آموزش اسماء دانایی انسان را به کمال می رساند.
4- افزونی دانایی انسان را نسبت به فرشتگان به نمایش می گذارد.
5- فرمود تا فرشتگان انسان را ستایش نموده و در خدمت او قرار گیرند.
6- فرمود فرزندان آدم را گرامی داشته و بر بسیاری برتری بخشیده.
7- پروردگار مهرپرور خشکی و دریا را تحت سلطه فرزندان آدم قرار داد و چیزهای پاکیزه را روزی او نمود.
8- پروردگار بخاطر کمال خلقت انسان برخود درود و آفرین می گوید.
9- پروردگار پس از آفرینش اولیه انسان از روح خود در انسان می دمد.
10- پروردگار انسان را بر سرشت مهر خویش آفریده است.
11- انسان کوچک اندام چه شجاع و پرتوان است، او اراده و سرشت الهی را که عظمت کهکشانها در برابرش ناچیز است را با خود دارد.
12- فرمود انسان هرچه را بخواهد از راه تلاش به دست آورد.
13- فرمود انسان بر درون خود آگاه است.
14- فرمود انسان حتی آنگاه که بهانه می تراشد، بر درون خود آگاه است.
15- فرمود اگرچه با رنج و تلاش فراوان، لیکن انسان به پروردگارش خواهد رسید.
16- اختیار بدکاری و نیکوکاری در وجود انسان بنا نهاده شده است.
17- آفرینش انسان نیکو ترین مرتبه از آفرینش هستی است.
18- اما همین انسان نیکوترین مرتبه، به پست ترین مرتبه آفرینش نیز فرو می افتد.
19- در روز رستاخیز هر کس به اندازه وزن ذره ای نیکی کرده آن را خواهد دید ، و هرکس به اندازه وزن ذره ای بدی نموده آن را خواهد دید.
20- و با این همه انسان در برابر پروردگارش ناسپاس است

ولقد عهدنا إلى آدم من قبل فنسي ولم نجد له عزما

برداشت از آیه :به‌راستی که انسان پیوند سرشتِ مهربان و اراده‌ی پروردگارِ خود را استوار نمی‌دارد و آن‌را به فراموشی می‌سپارد.

روشنگری:آیات 172 اعراف و 60 یس به این پیمان پروردگار مهرپرور با انسان اشاره دارد.

فقلنا يا آدم إن هذا عدو لك ولزوجك فلا يخرجنكما من الجنة فتشقى

برداشت از آیه :مرد و زن می‌دانند که نفسِ بدکنش دشمن است و آنان را تیره‌بخت و از پردیس دور می‌سازد.

فوسوس إليه الشيطان قال يا آدم هل أدلك على شجرة الخلد وملك لا يبلى

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش با نویدِ زندگیِ جاوید و پادشاهیِ بی‌پایان انسان را وسوسه و او را از سرشتِ مهربانِ الهی دور می‌کند.

فأكلا منها فبدت لهما سوآتهما وطفقا يخصفان عليهما من ورق الجنة وعصى آدم ربه فغوى

برداشت از آیه :فریب‌خوردگانِ نفسِ بدکنش چون پشیمان شوند، بدی را با نیکی می‌پوشانند.

روشنگری:فاکلا منها و عصی ربه: از سرشت مهرپرور خود سر پیچید.
فبدت لهما سواتهما: بدی خود را مشاهده نمودند.
فغوی: فرمان از نفس بدکنش بردند.
و طفقا....: کوشش برای پوشش بدی خود.
-برای روشنگری بیشتر به واژگان کلیدی انسان، ملائکه، شیطان، ابلیس و جن مراجعه شود.

ثم اجتباه ربه فتاب عليه وهدى

برداشت از آیه :انسان چون از بدی پشیمان و به‌ نیکی روآورد از گمراهی نجات می‌یابد.

قال اهبطا منها جميعا بعضكم لبعض عدو فإما يأتينكم مني هدى فمن اتبع هداي فلا يضل ولا يشقى

برداشت از آیه :دشمنی زاییده‌ی نفسِ بدکنش و دوری از پردیس است و مهربانی پیروی از سرشتِ مهربانِ الهی و راهِ پردیس است.

ومن أعرض عن ذكري فإن له معيشة ضنكا ونحشره يوم القيامة أعمى

برداشت از آیه :هرکس از سرشتِ مهربانِ الهیِ خویش رو‌گردان شود، زندگی بر وی تلخ و در رستاخیز نیکی نمی‌بیند.