ابليس

وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس أبى واستكبر وكان من الكافرين

برداشت از آیه :و آنگاه که پروردگارِ مهرپرور نیروهای هستی را برای مهربانی در وجود انسان گمارد، نفسِ بد‌کنشِ انسان خودخواهی و ستم پیشه‌ کرد.

روشنگری:- ملائکه = با دمیده شدن روح پروردگار مهرپرور انسان صاحب سرشتِ مهربان الهی و جانشین پروردگارش گردید، و از خدمت فرشتگان توانا گردید.
- ابلیس نفسِ بدکنش انسان
- کافر دارای دو مفهوم ناباورمند به پروردگار و ستمکار (ستم به خود یا دیگران)است.

ولقد خلقناكم ثم صورناكم ثم قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس لم يكن من الساجدين

برداشت از آیه :پروردگار مهرپرور آنگاه که انسان را برای جانشینی‌ی خود آفرید و نیروهای هستی را در خدمت او نهاد، نفسِ بدکنشِ انسان با خودپسندی ستم آغازید.

روشنگری:به گفتگوی ابلیس و انسان در آیه 22 سوره ابراهیم توجه شود:
وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۲۲﴾

قال ما منعك ألا تسجد إذ أمرتك قال أنا خير منه خلقتني من نار وخلقته من طين

برداشت از آیه :خودخواهی و خودپرستی از دستاویزهای نفسِ‌بدکنش برای پیروی نکردن از سرشتِ الهی هستند.

روشنگری:در آفرینش انسان آنگاه که روح پروردگار مهرپرور در انسان دمیده شد و انسان به جایگاه جانشینی پروردگار مهرپرور رسید و فرشتگان به خدمت انسان در آمدند، نفسِ بدکنشِ انسان مهربانی را برنتابید و ستمکار گردید. انسان با خوبی و مهربانی به راه و سرشت پروردگار مهرپرور می‌رود و با بدی و ستمکاری از نفس بدکنش پیروی میکند.

قال فاهبط منها فما يكون لك أن تتكبر فيها فاخرج إنك من الصاغرين

برداشت از آیه :و انسان برای دیدارِ پروردگارِ خود باید تا نفسِ بدکنش، ستمکار، خودپسند و نکوهیده را از خود دور سازد.

قال أنظرني إلى يوم يبعثون

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش و ستمکارِ انسان تا روز رستاخیز فرصتِ پشیمانی دارد.

قال إنك من المنظرين

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش و ستمکارِ انسان تا روز رستاخیز فرصتِ پشیمانی دارد.

قال فبما أغويتني لأقعدن لهم صراطك المستقيم

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش و فریبکارِ انسان، رهزنِ سرشتِ مهربان و الهیِ اوست.

روشنگری:پروردگار مهرپرور ابلیس یا نفس بدکنش را در انسان ننهاد بلکه انسان با اختیار خود علیرغم دانایی از سرشتِ الهیِ خود سر بر تابانید. فلا تلومونی، لوموا انفسکم.

ثم لآتينهم من بين أيديهم ومن خلفهم وعن أيمانهم وعن شمائلهم ولا تجد أكثرهم شاكرين

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش همواره همراه انسان است و بیشتر انسان‌ها با پیروی از آن سرشتِ مهربانِ خود را فراموش می‌کنند.

روشنگری:من بين ايديهم ومن خلفهم وعن ايمانهم وعن شمائلهم: پیش و پس و راست و چپشان، در هر کجا که باشند.

قال اخرج منها مذءوما مدحورا لمن تبعك منهم لأملأن جهنم منكم أجمعين

برداشت از آیه :پیروانِ نفسِ سرکش و نکوهیده از سرشتِ الهیِ خود دور و در رستاخیز با سرشکستگی و درد و رنج روبرو خواهند گردید.

فسجد الملائكة كلهم أجمعون

برداشت از آیه :و از آن پس کارگزارانِ هستی به‌خدمتِ انسان درآمدند.

إلا إبليس أبى أن يكون مع الساجدين

برداشت از آیه :نفسِ ستمکار از سرشتِ الهیِ انسان پیروی نمی‌کند.

قال يا إبليس ما لك ألا تكون مع الساجدين

برداشت از آیه :نفسِ ستمکار از سرشتِ الهیِ انسان پیروی نمی‌کند.

قال لم أكن لأسجد لبشر خلقته من صلصال من حمإ مسنون

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش و خودخواه انسان با سرشتِ الهیِ در ستیز است.

قال فاخرج منها فإنك رجيم

برداشت از آیه :انسان باید که نفسِ بدکنشِ را از خود دور سازد.

وإن عليك اللعنة إلى يوم الدين

برداشت از آیه :انسان باید که پیش از رستاخیز نفسِ بدکنشِ را از خود دور سازد.

روشنگری:لعنت: نفرین، دور باش.

قال رب فأنظرني إلى يوم يبعثون

برداشت از آیه :و نبرد سرشتِ الهیِ انسان با نفسِ بدکنشِ او تا هنگامه‌ی رستاخیز ادامه دارد.

قال فإنك من المنظرين

برداشت از آیه :و وسوسه‌ی نفسِ بدکنش تا هنگامِ مرگِ انسان ادامه دارد.

إلى يوم الوقت المعلوم

برداشت از آیه :تا آنگاه که رستاخیز فرا رسد.

قال رب بما أغويتني لأزينن لهم في الأرض ولأغوينهم أجمعين

برداشت از آیه :نفسِ بدکنشِ فریبکار، دنیا را در چشمانِ انسان چنان می‌آراید تا فریفته‌ی آن گردد.

روشنگری:آیه 16 سوره اعراف و آیه 39 الحجر مضمونی مشابه دارند، پروردگار مهرپرور ابلیس یا نفس بدکنش را فریب نداد بلکه او با خودپرستی خود را فریب داد.

إلا عبادك منهم المخلصين

برداشت از آیه :تنها پیروانِ نابِ سرشتِ مهربانِ الهی از فریبِ نفسِ بدکنش در امان هستند.

قال هذا صراط علي مستقيم

برداشت از آیه :و پیروی از سرشتِ مهربانِ الهی تنها راه به‌سوی پروردگارِ مهرپرور است.

روشنگری:کار نیک انسان پیروی از سرشت مهربان الهی و کار بد او پیروی از راه نفس بدکنش است.

إن عبادي ليس لك عليهم سلطان إلا من اتبعك من الغاوين

برداشت از آیه :پیروانِ سرشتِ مهربانِ الهی از نفسِ بدکنش پیروی نمی‌کنند و آنان که پیروی‌کنند از ستمکارانند.

وإن جهنم لموعدهم أجمعين

برداشت از آیه :و فریب خوردگانِ نفسِ بدکنش در رستاخیز افسوس می‌خورند.

وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس قال أأسجد لمن خلقت طينا

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش انسان را از سرشتِ مهربان و جانشینی‌ی پروردگار ناکام می‌کند.

قال أرأيتك هذا الذي كرمت علي لئن أخرتن إلى يوم القيامة لأحتنكن ذريته إلا قليلا

برداشت از آیه :با وجودِ سرشتِ الهی و امکانِ جانشینیِ پروردگارِ مهرپرور، بیشتر انسان‌هایِ خودخواه راهِ نفسِ بدکنش را برمی‌گزینند.

روشنگری:سرشتِ مهربان، امکانِ جانشینی‌ی پروردگار، وجود خرد و اراده و... در انسان از کرامت های پروردگار مهرپرور به انسان است.

قال اذهب فمن تبعك منهم فإن جهنم جزاؤكم جزاء موفورا

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش را از خود برانید زیرا در رستاخیز درد و رنجی فراوان برای خود فراهم می‌آورید.

روشنگری:سرشت الهی انسان به نفس بدکنش دورباش می گوید زیرا پیروی از نفس بدکنش انسان را دوزخی می سازد.

واستفزز من استطعت منهم بصوتك وأجلب عليهم بخيلك ورجلك وشاركهم في الأموال والأولاد وعدهم وما يعدهم الشيطان إلا غرورا

برداشت از آیه :نفسِ بد‌کنش با آرزوها، مال اندوزی و برتری جویی انسان‌ها را می‌فریبد و به دام می‌اندازد و از سرشتِ الهی دور می‌سازد.

إن عبادي ليس لك عليهم سلطان وكفى بربك وكيلا

برداشت از آیه :و فقط انسان‌هایِ دارایِ سرشتِ نابِ الهی از فریبِ نفسِ بدکنش در امان خواهند بود.

وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس كان من الجن ففسق عن أمر ربه أفتتخذونه وذريته أولياء من دوني وهم لكم عدو بئس للظالمين بدلا

برداشت از آیه :پروردگارِ مهرپرور سرشتِ مهربان و اراده‌ی خود را در انسان نهاد و نفسِ بدکنشِ انسان بدسیرتی نمود، چرا انسان بجای سرشتِ الهیِ خود، نفسِ بدکنش و دشمن‌کیش را برمی‌گزیند؟

ولقد عهدنا إلى آدم من قبل فنسي ولم نجد له عزما

برداشت از آیه :به‌راستی که انسان پیوند سرشتِ مهربان و اراده‌ی پروردگارِ خود را استوار نمی‌دارد و آن‌را به فراموشی می‌سپارد.

روشنگری:آیات 172 اعراف و 60 یس به این پیمان پروردگار مهرپرور با انسان اشاره دارد.

وإذ قلنا للملائكة اسجدوا لآدم فسجدوا إلا إبليس أبى

برداشت از آیه :و آنگاه که سرشتِ مهربان و اراده‌ی الهی در انسان نهاده‌ شد، نفسِ بدکنش او به وسوسه‌گری پرداخت.

فقلنا يا آدم إن هذا عدو لك ولزوجك فلا يخرجنكما من الجنة فتشقى

برداشت از آیه :مرد و زن می‌دانند که نفسِ بدکنش دشمن است و آنان را تیره‌بخت و از پردیس دور می‌سازد.

إن لك ألا تجوع فيها ولا تعرى

برداشت از آیه :پردیسی که سرشار از رفاه و شادی است.

وأنك لا تظمأ فيها ولا تضحى

برداشت از آیه :و هیچ رنجی در آن نباشد.

فوسوس إليه الشيطان قال يا آدم هل أدلك على شجرة الخلد وملك لا يبلى

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش با نویدِ زندگیِ جاوید و پادشاهیِ بی‌پایان انسان را وسوسه و او را از سرشتِ مهربانِ الهی دور می‌کند.

فأكلا منها فبدت لهما سوآتهما وطفقا يخصفان عليهما من ورق الجنة وعصى آدم ربه فغوى

برداشت از آیه :فریب‌خوردگانِ نفسِ بدکنش چون پشیمان شوند، بدی را با نیکی می‌پوشانند.

روشنگری:فاکلا منها و عصی ربه: از سرشت مهرپرور خود سر پیچید.
فبدت لهما سواتهما: بدی خود را مشاهده نمودند.
فغوی: فرمان از نفس بدکنش بردند.
و طفقا....: کوشش برای پوشش بدی خود.
-برای روشنگری بیشتر به واژگان کلیدی انسان، ملائکه، شیطان، ابلیس و جن مراجعه شود.

ثم اجتباه ربه فتاب عليه وهدى

برداشت از آیه :انسان چون از بدی پشیمان و به‌ نیکی روآورد از گمراهی نجات می‌یابد.

قال اهبطا منها جميعا بعضكم لبعض عدو فإما يأتينكم مني هدى فمن اتبع هداي فلا يضل ولا يشقى

برداشت از آیه :دشمنی زاییده‌ی نفسِ بدکنش و دوری از پردیس است و مهربانی پیروی از سرشتِ مهربانِ الهی و راهِ پردیس است.

ومن أعرض عن ذكري فإن له معيشة ضنكا ونحشره يوم القيامة أعمى

برداشت از آیه :هرکس از سرشتِ مهربانِ الهیِ خویش رو‌گردان شود، زندگی بر وی تلخ و در رستاخیز نیکی نمی‌بیند.

قال رب لم حشرتني أعمى وقد كنت بصيرا

برداشت از آیه :در رستاخیز چشم‌ ستمکاران پردیس و زیبایی‌ها را نمی‌بیند.

قال كذلك أتتك آياتنا فنسيتها وكذلك اليوم تنسى

برداشت از آیه :و دریابند که سرشتِ مهربانِ الهیِ خود را در جهان به فراموشی سپرده اند.

قال يا إبليس ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدي أستكبرت أم كنت من العالين

برداشت از آیه :نفسِ بدکنش و خود‌ستا، چرا از سرشتِ مهربانِ الهی‌ پیروی نمی‌کند؟

قال أنا خير منه خلقتني من نار وخلقته من طين

برداشت از آیه :زیرا نفسِ بدکنش انسان خودخواه و خودبرتربین است.

قال فاخرج منها فإنك رجيم

برداشت از آیه :انسان باید که نفسِ بدکنشِ و خودخواه را از خود دور سازد.

وإن عليك لعنتي إلى يوم الدين

برداشت از آیه :و انسان تا هنگام مرگ بایستی از نفسِ بدکنش دوری جوید.

قال رب فأنظرني إلى يوم يبعثون

برداشت از آیه :تا فرا رسیدن رستاخیز وسوسه‌ی نفسِ بدکنش در برابرِ سرشتِ الهی ادامه خواهد داشت.

قال فبعزتك لأغوينهم أجمعين

برداشت از آیه :به پروردگار مهرپرور سوگند که همه‌ی انسانها فریب وسوسه‌ی نفسِ بدکنشِ خود را می‌خورند.

إلا عبادك منهم المخلصين

برداشت از آیه :و فقط پیروانِ نابِ سرشتِ الهیِ از کمین نفسِ بدکنش در امان هستند.

قال فالحق والحق أقول

برداشت از آیه :و این سخنی درست است.

لأملأن جهنم منك وممن تبعك منهم أجمعين

برداشت از آیه :به‌درستیکه همه‌ی رنجبران رستاخیز از پیروانِ نفسِ بدکنش می‌باشند.